Doorontwikkeling IAK naar Beleidskompas
Op 20 oktober 2022 kondigde de minister voor Rechtsbescherming aan het Integraal afwegingskader (IAK) voor beleid en regelgeving in 2023 te vervangen door het Beleidskompas. Het Beleidskompas biedt overheidsmedewerkers een structuur bij de voorbereiding van beleid en regelgeving en om daarbij kwaliteitsnormen goed toe te passen. De doorontwikkeling van het IAK richting het Beleidskompas kan bijdragen aan de verbetering van de kwaliteit van regelgeving en beleid in Nederland. Het college ondersteunt de opzet en de uitwerking van het Beleidskompas. ATR onderschrijft daarbij het belang van a) de herziening van de centrale vragen, b) de focus op integrale afweging van alternatieven, en c) de betere aansluiting van het instrument op de beleidscyclus.
De voorgenomen aanpassingen sluiten ook aan op het ATR-onderzoek en -advies uit 2020 naar het IAK(formulier) bij voorgenomen regelgeving. Uit dat onderzoek bleek dat de IAK-verplichtingen en kwaliteitsnormen bij voorgenomen regelgeving niet goed worden nageleefd. Bijvoorbeeld omdat de toelichting geen inzicht geeft in overwogen alternatieven en omdat een analyse van de (regeldruk)effecten in veel gevallen ontbreekt. Naar aanleiding van het onderzoek adviseerde ATR om 1) het IAK-instrumentarium beter toepasbaar te maken voor overheidsmedewerkers en informatiever voor externe partijen die reageren op regelgeving, 2) het IAK te vereenvoudigen, en 3) eenduidige ijkmomenten te introduceren om de naleving van de kwaliteitseisen te waarborgen. Het Beleidskompas geeft deels invulling aan deze aanbevelingen.
De mate waarin het voorgestelde Beleidskompas daadwerkelijk zal bijdragen aan een hogere kwaliteit van beleid en regelgeving, is van veel factoren afhankelijk. ATR signaleert als risico dat overheidsmedewerkers het Beleidskompas, ondanks de verbetersporen, toch niet volledig gaan toepassen. Hoofdzakelijk omdat het ontbreekt aan een waarborg die maakt dat overheidsmedewerkers in de toekomst het Beleidskompas daadwerkelijk zullen kennen, kunnen en toepassen. Om deze reden geeft ATR in overweging om bij de ontwikkeling van het Beleidskompas: 1) de kwaliteitseisen verder te vereenvoudigen, 2) de governance ten aanzien van het gebruik van het Beleidskompas te versterken, en 3) de scholing van overheidsmedewerkers structureel te regelen.